Emre ERGÜL
Dedolarizasyon… En basit tabirle ABD dolarının küresel piyasalardaki hakimiyetini azaltmak anlamına geliyor. 24 Şubat 2022’de başlayan Ukrayna Savaşı’nın ardından Rusya’ya uygulanan yaptırımlar ve COVID kısıtlamalarının kaldırılmasının ardından Çin’in dünyaya açılmasıyla birlikte Çin yuanı küresel ticarette ABD doları karşısında öne çıkmaya başladı.
Rusya, İran, Brezilya ve Arjantin’in ardından son Asya ülkesi olan Bangladeş yuan ülkeleri arasına katıldı. Bangladeş, nükleer santral inşası için Rusya’ya yuan ödemeyi kabul etti. Bangladeş Rusya’ya dolar ödeyemediği için iki ülke bir yıl süren müzakerelerin ardından yuan konusunda karar kıldı.
Önce Rublesi istendi
Bangladeş’in devlete ait nükleer enerji şirketi Rosatom, başlangıçta ödeme için ruble talep etmişti. Ancak Washington Post tarafından 17 Nisan’da yayınlanan bir habere göre, Çin’in adı açıklanmayan bazı Bangladeşli bankalara Çin ile yuan cinsinden anlaşmalar yapma yetkisi vermesiyle, iki ülke nihayet anlaşmayı yuan cinsinden yapmayı kabul etti.
Brezilya ve Arjantin ortak para birimi istiyor
Bangladeş’teki Siyasi Araştırmalar Enstitüsü’nün yönetici direktörü Ahsan Mansour’a göre, “Güney Asya ülkesinin kendi ulusal çıkarları doğrultusunda hareket etmesi ve enerji güvenliği için pragmatik bir karar vermesi gerekiyordu.”
Insider dergisine konuşan Mansur, “Bangladeş gibi Üçüncü Dünya ülkelerinin çıkarları ile Çin ve ABD’nin çıkarları aynı değil. İkisiyle de ilişkilerimizi sürdürmek zorundayız” dedi. “Yuan ticaret beşlisi”nin en öne çıkan ismi kuşkusuz Rusya…
Ülkenin 640 milyar dolarlık döviz rezervinin en az yarısı ticaret kısıtlamaları nedeniyle donduruldu. Bu nedenle kendisine alternatif arayan Moskova, 2030’da küresel ekonominin işvereni olması beklenen Çin’in kapısını çaldı.
Rusya merkez bankası Mart ayında 41.9 milyar ruble (538 milyon $) değerinde Çin yuanı satın aldı. Rusya’nın döviz piyasalarında toplam ruble-yuan ticareti hacmi, ruble-doların yüzde 34’ünü geride bırakarak yüzde 39’a yükseldi.
Arjantin ile ortak para birimi yaratma hayali kuran Brezilya da dolarsızlaştırmanın ön saflarında yer alıyor. Çin bankası BOCOM’un sahibi olduğu Brezilya bankası Banco BOCOM BBM de Mart ayında Çin ile varsayılan para birimi olarak doları kullanmak yerine doğrudan reel ve yuan işlemlerine izin vermek için bir anlaşma yaptı.
Lula: Doları kullanmaya kim karar verdi?
Brezilya Devlet Başkanı Lula da Silva Pekin’i ziyaret ettiğinde, “Neden kendi para birimimizle ticaret yapamıyoruz? Altın standardı ortadan kalktıktan sonra doların para birimi olduğuna kim karar verdi?” konuşmuştu. Arjantin, Çin’den yaptığı yaklaşık 800 milyar dolarlık ithalatın bedelini de yuan cinsinden ödemeye başlayacak. İran’ın ağır yaptırımlara tabi olan yuan ticaretinin tarihi, Çin’in yuan ile İran’dan ham petrol almaya başladığı 2012 yılına kadar uzanıyor.
Çin’in Avrupa’daki yatırımları 10 yılın en düşük seviyesinde
AB’nin bir dizi Çin satın alımını engellemek için kuralları sıkılaştırmasıyla, Çin’in Avrupa’daki yatırımı geçen yıl on yılın en düşük seviyesine geriledi. Avrupa’nın teknoloji ve altyapı alanında önerilen 16 Çin anlaşmasından 10’u düzenleyiciler tarafından bloke edildi. Çin’in AB ve İngiltere’deki toplam yatırımı 2022’de yüzde 22 düşerek 7,9 milyar avroya geriledi.
Doların hakimiyeti 1920’lerde başladı
1920’ler: Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra dolar, uluslararası rezerv para birimi olarak İngiliz sterlininin yerini almaya başladı. Amerika Birleşik Devletleri, çağın savaş zamanı altın akışının değerli bir alıcısıdır.
1944: Bretton Woods Anlaşması’na göre dünya ticareti ABD doları üzerinden yapılmaya başlandı.
1960’lar: Avrupa ve Japonya’nın ihracatı, ABD’nin ihracatıyla daha rekabetçi hale geldi. Dünya çapında büyük bir dolar arzı var ve bu da doları altınla desteklemeyi zorlaştırıyor.
1971: ABD Başkanı Nixon, ABD dolarının altına doğrudan çevrilebilirliğini durdurdu.
1981: Uzun yıllar süren hiperenflasyondan sonra, ABD doları satın alma gücünün üçte ikisini kaybetti.
2007-2008: Küresel bankacılık krizi: Yatırımcılar, para biriminin değerini korumasını bekleyerek ABD dolarını kovaladılar.
2014: Kırım’ın ilhakından sonra Rusya, Batı yaptırımlarına karşı dolarsızlaştırmayı bir öncelik haline getirdi.
2022: Ülkeler rezervlerini dolardan ayırırken; merkez bankaları 1967’den beri en hızlı biçimde altın almaya başladı. Ukrayna Savaşı’ndan sonra ruble-yuan ticareti 8 ayda 80 kat arttı.
2023: *Brezilya ve Arjantin ortak bir para birimi oluşturmayı tartışmaya başlar.
*BAE ve Hindistan, petrol dışı emtia ticaretinde rupi kullanımını keşfetti.
* Rusya ve İran, altın destekli bir kripto para birimi oluşturmayı tartıştı.
